» Назлы үтерүче «гепатит С.безнең сорауларга Гарипов Илгизәр Муталлапович - югары категорияле инфекционист табиб,»Саба РҮХ " ДАССОның инфекция бүлеге мөдире җавап бирде.
- Ни өчен гепатит С «назлы үтерүче»дип атала? С гепатиты белән зарарланган кеше озак еллар бу авыруның барлыгын белмичә яши аламы?
«Ягымлы үтерүче» исеме халыкта гепатит С. Чөнки якынча 80% очракларда бу вирус авыруның башлангыч чорында үзен күрсәтми. Аның симптомнары кечкенә генә авыруларны хәтерләтә ала, шуңа күрә пациентлар медицина ярдәме сорап мөрәҗәгать итмиләр, халыкта кабул ителгәнчә «кичерергә»өстенлек бирәләр.
Әгәр гепатит С вирусы белән зарарланганнан соң кеше организмы аны үз көче белән җиңә алмаса һәм вирус 6 айдан артык үрчүен дәвам итсә, димәк, авыру хроник формага күчкән. Шулай итеп, кеше кыйммәтле вакытны югалта, аның дәвамында С гепатиты яшәү өчен мөһим органнарга: бавырга, бөерләргә һәм калкансыман бизгә җитди зыян китерә.
- Кешегә инде С гепатиты белән зарарланганын ничек аңларга? С гепатитының нинди билгеләре бар?
С гепатитының беренче симптомнары булырга мөмкин:
• тән температурасы күтәрелү,
• хәлсезлек,
• депрессия,
• буын авыртуы,
• ашказаны авыртуы,
• күңел болгану,
• ару,
• аппетитны югалту,
• урындыкның төсен яктырак төскә, серемгә, киресенчә, караңгырак төскә үзгәртү,
• уң кырыйда авырлык.
Кызганычка каршы, авыруны медицина учреждениесенә мөрәҗәгать итәргә мәҗбүр итүче кискен симптомнар вирус бөтен организмга таралып, эчке органнарга зарар китергәндә үк күренә башлый.
«Гепатит С» диагнозы кую һәм әлеге вирусны этиологик дәвалауны куллану өчен, анализга кан тапшырырга кирәк. Лаборатория тикшеренүе әлеге вируска антитәнчекләр һәм антигеннар булуын, шулай ук С гепатиты вирусының булуын күрсәтәчәк.кызганычка каршы, С гепатитына антитәнчекләр канда шунда ук барлыкка килми, димәк, бу вакыт дәвамында авыру тирә-юньдәгеләр өчен куркыныч тудыра.
- Гепатит С вирусы кеше организмына ничек тәэсир итә?
Беренче чиратта бавыр күзәнәкләре зарарлана, нәтиҗәдә, ул тулы күләмдә эшләвен туктата. Бу канда токсиннар һәм билирубин концентрациясенең кискен артуына китерә, аларны бавыр эшкәртергә һәм чыгарырга тиеш булган. Кан бу токсиннарны гепатит С вирусы белән бергә бөтен организмга тарата, шуның белән организмның барлык күзәнәкләрен агулый. Соңыннан тиредә һәм склераларда (күзнең аксым тышчасында) күренеп торган сарылык барлыкка килә.
Организмнан бавыр белән чыгарылмаган үт пигментлары баш миенә тәэсир итә. Баш мие нейроннарында вирусның актив үрчүе авыруда тотрыксызлык халәте китереп чыгара, хәтер начарлана, кеше таралган була, туплана алмый. Тиредә кычыткан, кабык, корылык барлыкка килә, веноз йолдызчыклары, кызартулар күренә башлый.
Матдәләр алмашынуы бозылу сәбәпле, D витамины һәм кальций үзләштерелми, шуңа күрә буыннарда авырту барлыкка килә.
С гепатиты кискен булганда эндокрин системасының эше бозыла, бавыр һәм/яки бөер җитешсезлеге, неврологик бозылулар, буыннар авыртуы барлыкка килә.
- С гепатитын санга сукмау нинди авыр нәтиҗәләргә китерергә мөмкин?
Иң авыр нәтиҗәләр Бавыр фиброзы, стеатогепатит (бавырның майлы яңадан тууы), бавыр циррозы, бавыр рагы, порталь гипертензия, асцит (карын куышлыгында сыеклык барлыкка килү), яшерен кан китү, бавыр энцефалопатиясе (баш мие зарарлануы) булырга мөмкин. Өстәвенә, алкогольле эчемлекләр эчкәндә, бавыр зарарлануы йөз тапкыр көчәя.
- Кешедә берьюлы берничә төрле гепатит булырга мөмкинме?
Әйе, бәлки. Мондый очраклар еш була. Мондый очракта организмга тискәре йогынты күп тапкырлар көчәя. Кызганычка каршы, мондый пациентларда үлем очраклары ешрак була.
- С гепатитын ничек дәвалап була?
Күп еллар инде С гепатиты дәвалана торган авыру булып санала. Дәвалау курсы көчле вируска каршы препаратлар кабул итүне үз эченә ала.
Бернинди очракта да үз-үзеңне дәвалау белән шөгыльләнергә ярамый! С гепатиты берьюлы берничә эчке органга тәэсир итә ала, шуңа күрә Барлык комплекслы дәвалау препаратлары табиб тарафыннан гына билгеләнергә тиеш.
Дәвалану чорында пациент күп санлы анализлар тапшыра, берничә тапкыр эчке органнарның УЗИ-сын үтә, нәтиҗәдә табиб пациентның сәламәтләнүе турында нәтиҗә ясый ала.
С гепатитыннан уңышлы савыккан кеше башка кешеләрне йоктыра алмый.
- Киңәшләр һәм тәкъдимнәр.
• Ел саен биохимиягә кан анализын үз эченә алган организмны тулысынча комплекслы тикшерү узарга. Әгәр кеше куркыныч төркеменә карый икән, анализларны ешрак тапшырырга кирәк. Йөклелекне планлаштыручы хатын-кызларга организмда С гепатиты вирусы булу-булмавына тикшерү узарга кирәк.
• Үзеңдә С гепатиты билгеләре булганда, шунда ук табибка киңәш сорап мөрәҗәгать ит.
• Косметик салоннарны, стоматология клиникаларын сайлаганда җентекләп карарга. Лицензияле учреждениеләргә генә мөрәҗәгать итегез.
• Җенси мөнәсәбәтләр вакытында контрацепциянең (презервативларның) барьер ысулларын куллану. Шулай итеп Сез С гепатиты куркынычын күп тапкыр киметерсез.
• Шәхси гигиена чаралары (теш щеткалары, умарта, маникюр кирәк-яраклары, сөлгеләр) катгый индивидуаль булырга тиеш.
Онытмагыз, сезнең сәламәтлек сезнең кулда гына. Бу гади кагыйдәләргә ябышып, сез үзегезгә генә түгел, ә тирә-юньдәге кешеләргә дә сәламәтлекне сакларсыз.